O czasie, którego nie ma

Życie Marcela Prousta było nierozerwalnie związane z historią jego ojczystego kraju. Narodziny wielkiego twórcy zbiegły się z wielką przegraną Francji w wojnie z Prusami i ogłoszeniem Trzeciej Republiki Francuskiej. Dzieciństwo, a także młodzieńcze lata pisarza przypadły zaś na słynny "fin de siècle". Nic zatem dziwnego, że w najwybitniejszym cyklu tego autora, opatrzonym tytułem W poszukiwaniu straconego czasu, wprost roi się od przemian ściśle związanych nie tylko z biografią Prousta, ale również z sytuacją społeczno-polityczną XIX-wiecznej Francji. Dziś, w 100 lat po pierwszym wydaniu wspomnianego cyklu, Wydawnictwo MG oddaje w ręce czytelników pierwszy tom tej quasi-autobiograficznej powieści pt.: W stronę Swanna, który otwiera przed nami tajemniczy świat stworzony niegdyś w wyobraźni autora. 

Każdy z nas ma w swym życiu momenty, w których powraca myślami do wspomnień z bliższej lub dalszej przeszłości. Czasem refleksje te prowokuje zupełnie błahe, z pozoru nic nie znaczące zdarzenie. Wtedy to nasz umysł przenosi się w odległe czasy, by jeszcze raz, na nowo przywołać i przeanalizować pewne wydarzenia. Nie inaczej postępuje Proust, zapraszając czytelnika do miejsc, które po latach stają przed oczami narratora opowieści. Określa on bliską mu niegdyś przestrzeń poprzez ciąg pewnego rodzaju skojarzeń, które stanowią niebywały skrót myślowy. Łóżko, w którym od pierwszych stron obserwujemy naszego, cierpiącego na bezsenność bohatera, mimowolnie przywołuje wspomnienie dziecięcych nocy w rodzinnym domu, te zaś prowokują obraz matki i pozostałych członków rodziny, a nawet bliskich sąsiadów, których losy w jakiś sposób przecinają się z losami narratora. A wszystko to stanowi zaledwie początek monumentalnego cyklu, który zajął Proustowi wiele lat życia.

M. Proust

Pomiędzy stronami pełnymi wspomnień kreślonych z ogromną precyzją, odnajdziemy wiele epizodów, których pierwowzory odnaleziono w prawdziwym życiu. Bezgraniczna miłość narratora do matki, skłonności homoseksualne przywoływanych bohaterów (stanowiące wówczas novum w literaturze), czy rozległe opisy rodzinnego domu, stały się literackim odzwierciedleniem doświadczeń z biografii samego pisarza. Do tego dodać należy jeszcze wyjątkową obrazowość, która sprawia, że czytelnik wraz z naszym bohaterem podąża za smakiem słynnej już magdalenki zanurzonej w filiżance herbaty...

Rację miał Sidney Schiff, który kilkadziesiąt lat temu uznał Marcela Prousta za jednego z największych geniuszy swojej epoki. Lata mijają, a badacze literatury nadal twierdzą, że to właśnie dzięki wyjątkowemu intelektowi autora, jego utwory możemy po dziś dzień nazywać arcydziełami. Pozostaje zatem pytanie, czym W stronę Swanna może zainteresować współczesnego czytelnika? W tym wypadku na usta ciśnie się tylko jedna odpowiedź: wszystkim. Pozornie nieciekawa fabuła, w najmniej oczekiwanym momencie przeradzająca się w zbiór wyjątkowo frapujących wydarzeń z życia tytułowego bohatera, cały szereg spojrzeń na relacje damsko-męskie i przemiany społeczne w XIX-wiecznej Francji, to tylko niektóre niepodważalne zalety tej książki. Pozostałe z pewnością odkryjecie sami. 

Jedno jest pewne: czasu, który Proust poświęcił na stworzenie swojego wielkiego cyklu, na pewno nie można nazwać czasem straconym! Każdy dzień, a raczej noc, którą autor poświęcił na doskonalenie swojego dzieła, spotęgowała jego doskonałość. Wszystkie słowa dezaprobaty, tak często wymierzane przeciw niemu przez pierwszych odbiorców powieści, tylko podniosły wartość literacką tych utworów. Dlatego też bez wątpienia mogę stwierdzić, że pierwszy tom W poszukiwaniu straconego czasu nadal czaruje czytelników i wprowadza do rzeczywistości, którą pragniemy poznać niemal tak dobrze, jak zna ją sam twórca. Czas i lektura kolejnych tomów pokaże, czy to naprawdę możliwe.

AUTOR:

Marcel Proust

TYTUŁ ORYGINALNY:

A la recherche du temps perdu

Du côté de chez Swann

TYTUŁ POLSKI:

W stronę Swanna

CYKL:

W poszukiwaniu straconego czasu

PRZEKŁAD:

Tadeusz Żeleński (Boy)

WYDAWNICTWO:

MG

LICZBA STRON:

480